Kalenggahan Ibu Ing
dalem Agami Islam
Ustadz Sadmonodadi
Khutbah Awal
اَلسَّـــلاَمُ
عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُاللهِ وَبَرَكَاتُهُ.
اَلْحَمْدُ لِلهِ
الَّذِيْ هَدَانَا لِهَذَا وَمَاكُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلاَ اَنْ هَدَانَا اللهِ. اَشْـهَدُ اَنْ لاَ اِلهَ
اِلاَّ اللهُ هَدَى مَنْ شَـاءَ اِلَى الصِّـرَاطِ الْمُسْـتَقِيْمِ, وَاَشْـهَدُ اَنَّ
مُحَمَّدًا رَسُوْلُ اللهِ خَيْرُ دَاعٍ اِلَى الطَّـرِيْقِ الْقَوِيْمِ. اَللّهُـمَّ
صَلِّ وَسَلِّمْ عَلَى نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ وَعَلَى الِهِ وَصَحْبِهِ وَمَنْ
وَالاَهُ. اَمَّابَعْدُ : يَااَيُّهَـاالنَّاسُ
! اُوْصِيْكُمْ وَنَفْسِى بِتَقْوَى اللهِ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُوْنَ.
Jamaah
Jumat rahimakumullah
Puji syukur lan sedaya pangalembana
namung kunjuk dhumateng Ngarsanipun Allah subhanahu wa ta'ala, awit
ngantos wekdal punika kita taksih pinaringan nikmat Islam, iman, lan kesehatan.
Kanthi sedaya nikmat kala wau, wekdal punika kita saget mekempal wonten masjid
mriki, saperlu nindakaken satunggaling kewajiban kita, inggih punika ibadah
Jumat. Shalawat lan salam mugi tansah kaparingna dhumateng Kanjeng Rasul, Muhammad saw. Kanthi ndherek
piwucal lan tuladha kasugenganipun, mugi-mugi kita kalebet ewonipun tiyang
ingkang pikantuk syafaatipun
wonten ing yaumul qiyamah samangke. Amin ya rabbal ‘alamiin.
Jama’ah
Jumat rahimakumullah!
Saben-saben tanggal 22 Desember kita
sami mengeti Dinten Ibu. Ing antawisipun hikmah saking pengetan Dinten Ibu
inggih punika kita dipun emutaken murih migatosaken dhumateng perjuanganipun ibu anggenipun
ngupakawis putra-putranipun. Kanthi
migatosaken sedaya panandhanipun ibu anggenipun nglairaken lan
ngupakawis putranipun kaajab sageda nambahi bektinipun putra dhumateng ibu.
Jama'ah Jum'at rahimakumullah!
Islam punika agami ingkang paring
kalenggahan ingkang inggil dhumateng ibu. Kados pundi utaminipun kalenggahan
ibu kagambaraken wonten riwayat ingkang badhe kaaturaken. Wonten satunggal wekdal, makaten ndherek
hadits ingkang dipun riwayataken dening Imam Nasa’i lan Imam Ahmad, shahabat Jahimah sowan
dhumateng Rasulullah saw. Piyambakipun matur : “Ya Rasulallah saw, kula kepengin
ndherek perang, kula nyuwun pamrayogi panjenengan?”. Kanjeng Rasul kepareng
mundhut priksa : “Apa ibumu isih sugeng?”. Shahabat Jahimah matur malih
: “Taksih ya Rasul”. Midhanget aturipun shahabat Jahimah wau Kanjeng
Rasul ngendika :
فَالْزَمْهَا، فَإِنَّ
الْجَنَّةَ تَحْتَ رِجْلَيْهَا
Jaganen ibumu, karana swarga iku dumunung ana ing
tlapakan sikile ibumu”.
Jama’ah Jum’at rahimakumullah!.
Kanjeng Rasul saestu paham kados pundi
kangenipun shahabat Jahimah saged syahid
ing madyaning perang mbela agami. Ananging sesarengan kaliyan punika Rasul
ugi priksa bilih ibunipun shahabat Jahimah sampun sepuh sanget lan betah dipun
jagi lan dipun cekapi sedaya perlunipun. Kangge perlunipun perang, taksih
wonten sedherek sanes ingkang saged nandangi. Ananging mboten wonten ingkang
saged njagi setunggal ibu kanthi kebak katresnan lan pangatos-atos kejawi
anamung putranipun piyambak. Pramila kanthi wicaksana Kanjeng Rasul saw paring
dhawuh dhumateng shahabat Jahimah supados njagi ibunipun. Mboten katalompen
Kanjeng Rasul saw ugi suka keterangan bilih ngupakara lan nyekapi perlunipun
ibu punika ganjaranipun ageng sanget kados ganjaran syahid nun inggih
swarga papanipun sedaya nikmat.
Jama’ah rahimakumullah!
Ing mapinten-pinten ayat, Allah paring dhawuh dhumateng
mukmin muslim supados nyrawungi dhumateng kalih tiyang sepuh kanthi sae.
Malah-malah kewajiban tumindak sae dhumateng tiyang sepuh wau dipun papanaken sasampunipun kewajiban thaat
dhumateng Allah SWT. Ing dalem Al-Qur’an surah Isra’ ayat 23 Allah SWT ngendika :
وَقَضَىٰ
رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا
“Lan Pangeranira wus dhawuh supaya sira aja nganti
manembah saliyane Panjenengane lan supaya sira agawe becik marang ibu bapak ira
kanthi sabecik-becike”.
Ndherek mufassir Rasyid Ridha, ihsaan dhumateng
tiyang sepuh inggih punika patrap sopan ing dalem wicantenan lan tumindak,
jumbuh kaliyan adat kebiasaan masyarakat, sahengga tiyang sepuh rumaos remen
dhumateng putra, saha nyekapi kabetahanipun tiyang sepuh secara wajar trep
kaliyan kawontenanipun putra.
Jama’ah rahimakumullah!
Kejawi ndhawuhi supados kula panjenengan sami bekti
dhumateng tiyang sepuh kekalih, agami ugi suka pitedah supados kula-panjenengan
sami langkung ngutameaken bekti dhumateng ibu sasanesipun bekti dhumateng
bapak. Shahabat Abu Hurairah r.a. nate ngendika ing dalem hadits ingkang dipun
riwayataken dening Imam Bukhari lan Imam Muslim :
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ
جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ
يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ أَحَقُّ النَّاسِ بِحُسْنِ صَحَابَتِي قَالَ أُمُّكَ. قَالَ ثُمَّ مَنْ؟ قَالَ ثُمَّ
أُمُّكَ. قَالَ ثُمَّ مَنْ؟ قَالَ ثُمَّ أُمُّكَ. قَالَ ثُمَّ مَنْ؟ قَالَ ثُمَّ
أَبُوكَ
“Saka
Abu Hurairah piyambake ngendika : Wus sowan sawiji wong lanang marang
Rasulullah saw banjur nyuwun priksa : Sinten tiyang ingkang kedah kula bekteni kanthi sae ya
Rasulallah?; Kanjeng Rasul paring jawaban : Ibumu. Wong mau pitakon maneh :
Lajeng sinten; Rasulullah ngendika : ibumu. Wong mau pitakon maneh : Lajeng
sinten; Rasulullah ngendika : ibumu. Wong mau terus pitakon maneh : Lajeng
sinten; Rasulullah ngendika : bapakmu”.
Kaum muslimin ingkang minulya!.
Lajeng kenging punapa kula-panjenengan sami dipun dhawuhi
ngepenaken bektos dhumateng ibu tinimbang bapak?. Agami ndhawuhaken putra supados langkung bektos
dhumateng ibu tinimbang bapak amargi ibu dipun paringi tugas ingkang awrat. Ibu
sampun ngandhut putra lawasipun 9 wulan ing dalem kawontenan rekaos. Kadhang
kala wonten ibu ingkang nalika ngandhut ngalami kawontenan ingkang mboten biasa
: lemes, buyer, mutah-mutah lan mboten ngraosaken eca dhahar.
Kawontenan awrat ugi dipun raosaken ibu nalika
mbabaraken putra. Raos sakit ingkang mboten saged kagambaraken ngantheni
lairipun jabang bayi. Malah-malah mboten sekedhik ibu ingkang seda nalika
nglairaken putranipun.
Sasampunipun bayi lair, anamung ibu ingkang saged kathi
kebak tresna lan pangatos-atos nyekapi perlunipun putra ingkang tanpa daya lan mboten
saged menapa-menapa : maringi ASI nalika ngelak lan luwe, paring kemul nalika kadhemen, paring obat nalika sakit, meteki nalika sayah
lan sanes-sanes pangorbanan ibu. Ayat 26
saking surah al-Ahqaf suko keterangan :
وَوَصَّيْنَا
الْاِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ اِحْسَانًا ۗحَمَلَتْهُ اُمُّهُ كُرْهًا وَّوَضَعَتْهُ
كُرْهًا
"
Ingsun prentahake marang manungsa supaya agawe becik marang ibu bapakne, ibune kang wis ngandhut
dheweke kanthi rekasa, lan anggone mbabarake dheweke uga kanthi rekasa”.
Kaum muslimin rahimakumullah!
Kejawi saking punika, miturut mufasir Quraish Shihab,
bekti dhumateng ibu langkung dipun utameken tinimbang bekti dhumateng bapak,
amargi ibu dipun paringi jejibahan kangge nyipta pemimpin-pemimpin umat . “Ibu”
ing dalem bahasa al-Qur’an dipun sebat umm. Saking umm punika
karipta tembung imam (pemimpin) lan ummat. Sedaya wau tumuju
dhumateng pangertosan “ingkang dipun tuju” utawi “ingkang dipun tuladhani”.
Pramila umm utawi “ibu” nggadhahi jejibahan
paring kawigatosan ingkang saestu dhumateng putra. Ibu ugi kadhawuhan
njejegaken akhlakul karimah ing dalem pribadhinipun awit estunipun ibu
punika dados tuladha utami tumrap putranipun. Kanthi kawigatosan ingkang ageng dhumateng putra sarta akhlaqul karimah ingkang
tinuladha dening putra, ibu badhe
nuwuhaken pemimpin-pemimpin umat.
Menawi ibu cekap anggenipun paring kawigatosan dhumateng pendidikan putra, lan
menawi ibu saged dados tuladha sae menggahipun putra, mangka saestu ibu sampun
nuntun putranipun ing dalem margi tumuju sukses gesang donya-akhirat. Kosok
wangsulipun, manawi ibu nglirwaaken pendidikan putra lan remen nindaaken
perkawis ingkang mboten pantes, mangka saestu ibu sampun nyawisaken margi
ingkang rupeg lan rekaos.
Kaum muslimin rahimakumullah!
Mbokmenawi kita sami sampun rumaos nindaaken kuwajiban
pinangka putra kanthi sae. Saged ugi kita sampun rumaos cekap anggen kita
tumindak sae (ihsaan) dhumateng tiyang sepuh kekalih : njagi sopan
santun ing dalem wicanten lan tumindak sarta nyekapi sedaya kabetahanipun
tiyang sepuh. Cekakipun kados-kados mboten wonten kekirangan malih anggen kita
bektos dhumateng tiyang sepuh kekalih.
Ewa semanten, wonten saenipun kita migatosaken
setunggal riwayat ingkang badhe kula aturaken. Setunggal wekdal, nalika nembe
nindaaken thawaf, Rasulullah saw pinanggih setunggal nem-neman ingkang
pundhakipun mlecet-mlecet. Sapurnanipun nindaaken thawaf, Rasul saw ndangu
dhumateng nem-neman wau : “Kena apa pundhakmu iku?”. Jawabibun nem-neman wau :
“Ya Rasulullah, kula saking Yaman, kula nggadhahi ibu ingkang sampun udzur.Kula
saestu tresna dhumateng ibu kula. Ibu kula tansah kula gendhong kejawi anamung
nalika bebucal, shalat tuwin sare”. Salajengipun nem-neman wau nyuwun priksa : “Dhuh Rasul, menapa kanthi
makaten kula sampun kalebet ewonipun tiyang-tiyang ingkang bektos dhumateng
tiyang sepuh?”. Kanjeng Rasul saestu trenyuh midhanget aturipun nem-neman wau.
Sinambi ngrangkul nem-neman wau Kanjeng Rasul paring pangandikan : “Temen
Allah ridha marang sira. Sira anak kang shaleh tur bekti marang wong tuwa.
Ananging anakku, sumurupa, tresnane wong tuwamu ora bakal bisa sira ganti
kanthi pangorbanan lan kabecikanmu mau”.
Kaum muslimin rahimakumullah!
Mugi-mugi khutbah cekak punika saged nambahi semangat
anggen kita sami bekti dhumateng tiyang sepuh. Sae ingkang taksih sugeng utawi
ugi ingkang sampun sami tilar donya.
أَقُوْلُ
قَوْلِيْ هَذَا وَأَسْتَغْفِرُ اللهَ لِيْ وَلَكُمْ. فَاسْتَغْفِرُوْهُ، إِنَّهُ
هُوَ الْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ، وَادْعُوْهُ يَسْتَجِبْ لَكُمْ.
KHUTBAH 2
إِنَّ
الْحَمْدَ لِلَّهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِيْنُهُ وَنَسْتَغْفِرُهْ وَنَعُوذُ
بِاللهِ مِنْ شُرُوْرِ أَنْفُسِنَا وَمِنْ سَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا، مَنْ يَهْدِهِ
اللهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلاَ هَادِيَ لَهُ. أَشْهَدُ أَنْ لاَ
إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا
عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ صَلَّى اللهُ عَلَى نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِهِ
وَأَصْحَابِهِ وَسَلَّمَ تَسْلِيْمًا كَثِيْرًا. قَالَ تَعَالَى: يَا أَيُّهاَ
الَّذِيْنَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوْتُنَّ إِلاَّ
وَأَنتُمْ مُّسْلِمُوْنَ.
إِنَّ
اللهَ وَمَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّوْنَ عَلَى النَّبِيِّ يَآأَيُّهَا الَّذِيْنَ آمَنُوْا صَلُّوْا
عَلَيْهِ وَسَلِّمُوْا تَسْلِيْمًا
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى
إِبْرَاهِيْمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ. وَبَارِكْ
عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ
وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ.
اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُسْلِمِيْنَ وَالْمُسْلِمَاتِ،
وَالْمُؤْمِنِيْنَ وَالْمُؤْمِنَاتِ اْلأَحْيَاءِ مِنْهُمْ وَاْلأَمْوَاتِ،
إِنَّكَ سَمِيْعٌ قَرِيْبٌ. اَللَّهُمَّ أَرِنَا الْحَقَّ حَقًّا وَارْزُقْنَا
اتِّبَاعَهُ، وَأَرِنَا الْبَاطِلَ باَطِلاً وَارْزُقْنَا اجْتِنَابَهُ. رَبَّنَا
آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ
النَّارِ. رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ
أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا. سُبْحَانَ رَبِّكَ رَبِّ
الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُوْنَ، وَسَلاَمٌ عَلَى الْمُرْسَلِيْنَ وَالْحَمْدُ
لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِيْنَ.
وَصَلَّى اللهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ وَسَلَّمَ. وَأَقِمِ
الصَّلاَةَ.
Untuk membaca atau mencetak file khutbah jumat singkat bahasa Jawa ini dalam bentuk PDF silahkan download melalui tautan berikut ini :
Posting Komentar